Anita Augspurg, Sophia Goudstikker en Lida Gustava Heymann

Anita Augspurg en haar vriendinnen Sophia en Lida leven eind 19de eeuw, begin 20ste eeuw als economisch zelfstandige vrouwen. Ze zijn goed opgeleid, sociaal betrokken, activistisch, voor de duvel niet bang en openlijk lesbisch.
In Nederland is ze niet zo bekend, maar in Duitsland stond Anita Augspurg anno 1923 prominent op de lijst van vijanden van de NationaalSocialistische Duitse ArbeidersPartij. Veel van haar werk is verloren gegaan tijdens het nazi-regime. Wat nog bekend is, weten we uit de memoires van haar levensgezellin Lida Gustava Heymann. De meeste foto's zijn gemaakt door een eerdere levensgezellin, de Nederlandse fotografe Sophia Goudstikker.
Anita Augspurg werd geboren op 22 september 1857 in Nedersaksen. Ze kreeg een liberale opvoeding, wat zeker heeft bijgedragen aan haar onafhankelijke geest. Als volwassen vrouw denkt ze er geen moment aan om zich door een man te laten onderhouden. Haar eerste poging om, na het voltooien van school, een inkomen te verdienen als actrice mislukt.

Anita heeft in 1887 meer succes met het oprichten van fotostudio Hofatelier Elvira München, samen met haar toenmalige Nederlandse vriendin Sophia Goudstikker. Behalve dat ze economisch zelfstandig zijn, gedragen Anita en Sophia zich voor gegoede burgervrouwen nogal onbetamelijk: ze hebben kort haar, lopen in broekrokken, rijden op de fiets en zitten schrijlings tijdens het paardrijden. [Klik op de foto]

Hofatelier Elvira München is de eerste onderneming van en door vrouwen in Duitsland. Het pand aan de Von-der-Tann-Straße 15 wordt in opdracht van Anita Augspurg en Sophia Goudstikker verbouwd door de beroemde Jugenstil-architect August Endell. Hofatelier Elvira is van begin af aan een ontmoetingsplaats voor kunstenaars, feministes en schrijvers als Thomas en Heinrich Mann. De nazi's laten in 1937 de draak van de gevel verwijderen. Zulk een frivoliteit was natuurlijk te veel van het goede. In 1944 wordt het pand zwaar beschadigd door bombardementen en na de oorlog afgebroken.

Na een ingrijpende verbouwing van Hofatelier Elvira München besluiten Anita en Sophia om uit elkaar te gaan. Door haar contact met de vrouwenbeweging wil Anita Augspurg meer van het leven en ze gaat rechten studeren in Zürich. Sophia Goudstikker gaat verder in Hofatelier Elvira en ontmoet in 1894 haar latere levensgezellin Ika Freudenburg. Samen met Ika richt Sophia de gematigde Verein für Fraueninteressen op, waar ook mannen [o.a. Rainer Maria Rilke] lid van kunnen worden.

Anita Augspurg gaat een radicalere weg. In 1896, tijdens een Internationaal Vrouwencongres in Berlijn, maakt ze kennis met radicaal-feministe Lida Gustava Heymann. Ze worden een paar. Een jaar later richten Anita en Lida de Duitse afdeling van de International Abolitionist Federation (IAF) op, een organisatie die vecht tegen de beperking van burgerrechten van prostituees. Begin 1902 volgt de oprichting van het Deutscher Verband für Frauenstimmrecht. [Klik op de foto] Anita en Lida zijn overtuigde pacifisten en tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914 - 1918) spreken zij zich duidelijk uit. In 1915 organiseren ze - o.a. met Aletta Jacobs - het Internationale Vrouwenvredescongres in Den Haag.

Na de Eerste Wereldoorlog blijven Anita en Lida in Beieren. Maar hun activiteiten en levenswijze kunnen in het conservatieve Zuid-Duitsland op weinig begrip rekenen. Van 1919 tot 1933 geven Anita en Lida o.a. het tijdschrift Die Frau im Staat uit. [Klik op de foto] In 1933 kunnen ze, na een vakantie, niet terug naar Duitsland en wijken uit naar Zürich. De belangrijkste reden is, dat Anita en Lida al in 1923 - samen met anderen - hebben probeerd om de Oostenrijkse politicus Adolf Hitler vanwege opruiing het land uit te laten zetten. Als de NSDAP in Duitsland aan de macht komt, is het dus gedaan. Bezittingen van Anita en Lida worden in beslag genomen en hun publicaties komen (wel in goed gezelschap van Siegmund Freud, Heinrich Mann en Kurt Tucholsky) terecht op de beruchte brandstapels van mei 1933.